талгат галиуллин биография на татарском
Талгат галиуллин биография на татарском
Тәнкыйтьче һәм әдәбият галиме Тәлгат Нәби улы Галиуллин 1938 елның 22 июлендә Татарстанның Октябрь районы Кычытканлы авылында колхозчы гаиләсендә туган. Авылдагы сигезьеллык мәктәпне, аннан күрше авыл Әлмәттә (Яңа Әлмәт) унъеллыкны тәмамлаганнан соң, бер ел Свердловск өлкәсенең Краснотурьинск шәһәрендә алюминий заводында электролизчы булып эшли. 1956 елда Казанга килеп В. И. Ульянов-Ленин исемендәге университетның тарих-филология факультетына укырга керә, аны тәмамлагач, 1961—1962 елларда шул ук факультетның татар теле кафедрасында ассистент булып эшли. 1962 елның маеннан 1965 елга кадәр СССР Фәннәр академиясенең Казан филиалы Г. Ибраһимов исемендәге Тел, әдәбият һәм тарих институтында кече гыйльми хезмәткәр вазифасын үти. Шунда эшләгәндә (1964) КПСС сафларына алына.
1965 елда Т. Галиуллинны Алабуга педагогия институтына күчерәләр. Анда аңа татар һәм рус әдәбияты буенча лекцияләр уку тапшырыла. Укыту белән бергә, 1967 елдан 1971 елга кадәр институтның укыту һәм фәнни эшләре буенча проректор хезмәтен дә башкара. 1970 елда, «Хәзерге татар поэзиясе һәм халык иҗаты» дигән темага кандидатлык диссертациясе яклаганнан соң, аңа доцент исеме бирәләр. 1971 елдан Тәлгат Галиуллин — Алабуга педагогия институтының ректоры.
1981 елда Т. Галиуллин «1917—1941 елларда татар совет поэзиясендә социалистик реализм методының урнашуы һәм үсүе» дигән тема буенча докторлык диссертациясе яклый, 1983 елда профессор дәрәҗәсен ала. Тәнкыйтьче буларак, Т. Галиуллинның исеме матбугатта алтмышынчы еллар уртасында күренә башлый. Аның Сибгат Хәким поэзиясендә халык авыз иҗаты традицияләре чагылышын өйрәнүгә багышланган беренче җитди мәкаләсе 1964 елда «Казан утлары» (№ 2) журналында басыла. Аннары шул ук журнал битләрендә бер-бер артлы «Балладаларыбыз турында», «Поэманың барыр юллары», «Шигъри ачышлар һәм югалтулар аша» кебек теоретик күзәтүләргә бай, авторның гражданлык пафосы белән өртелгән мәкаләләре дөнья күрә. Алтмышынчы еллар һәм җитмешенче еллар башы татар поэзиясенең төп үсеш тенденцияләрен өйрәнүгә багышланган бу тикшеренүләр соңыннан «Яңа үрләр яулаганда» һәм «Еллар юлга чакыра» исемле аерым җыентыкларында басыла. Җитмешенче елларда Т. Галиуллин үзенең гыйльми һәм тәнкыйть эшчәнлегендә төп игътибарны татар совет поэзиясенең сугышка кадәрге чорын өйрәнүгә юнәлтә. Нәтиҗәдә аның «Социалистик реализм юлыннан» дигән мәкаләләр җыентыгы һәм рус телендә «Дыхание времени» исемле монографиясе <Казан университет нәшрияты басмасы) дөньяга чыга. Боларның беренчесендә автор, утызынчы еллар матбугатындагы бай материалга таянып, бу чор татар поэзиясенең халыкчан рух белән яшәвен, заманның шигъри һәйкәлен тудыруда үзеннән зур өлеш кертүен күрсәтергә омтыла, ә монографиядә гомумән 1917—1941 еллар арасындагы татар поэзиясенең үсеш этаплары бер-бөтен процесс буларак каралып, төп проблема итеп социалистик реализм методының татар поэзиясендә аякка басуы, ныгуы, камилләшүе мәсьәләләре үзәккә куела. Үткән мирасны җентекле тикшерү белән бергә, Т. Галиуллин бүгенге әдәби процесстан да читләшми. 1982 елда Татарстан китап нәшриятында басылып чыккан "Безнең заман — үзе җыр" дигән китабы нәкъ менә бүгенге көн татар поэзиясенең торышы-үсеше мәсьәләләренә багышланган. Т. Галиуллин— 1972 елдан СССР Язучылар союзы члены.
БИБЛИОГРАФИЯ
Яңа үрләр яулаганда: Әдәби тәнкыйть мәкаләләре.—Казан: Таткитнәшр., 1972.—151 б. 2000. Рец.: Бәширова И.— Татарстан яшьләре, 1972, 14 дек.; Урманчеев Ф. Глубокий анализ поэзии.— Сов. Татария, 1972, 20 дек.
Еллар юлга чакыра: Әдәби тәнкыйть мәкаләләре.— Казан: Таткитнәшр. 1975.— 142 б. 2500. Рец.: ӘхмәтоваФ. Шигырьләр һәм шагыйрьләр.— Татарстан яшьләре, 1976, 12 февр.
Социалистик реализм юлыннан: Әдәби тәнкыйть мәкаләләре.— Казан: Шткитнәшр., 1977.—264 б. 1000. Рец.: Әгъзәмов Ф. Колач киңәйгәндә.— Соц. Татарстан, 1978, 30 дек.
Безнең заман — үзе җыр: Әдәби тәнкыйть мәкаләләре.— Казан: Таткитнәшр., 1982.—152 б. 2000.
Современная татарская поэзия и народное творчество: Автореф. дис. на соиск. учен. степ. канд. филол. наук.— Казань: 1968.— 30 с. (Казан. гос. ун-т им В. И. Ульянова-Ленина).
Дыхание времени: (Вопросы становления и развития социалистического реализма в татарской советской поэзии до 1941 года).— Казань: Изд-во Казан, ун-та, 1979.—304 с. 1250. Рец.: Махмудов А. Чувствуя дыхание времени.— Сов. Татария, 1980, 17 авг.; Соловьева Л.— Нар. образование, 1981, № 8, с. 91; Рамазанов Г. Поэзиядә заман сулышы.— Казан утлары, 1980, №6, 185—187 б.; Җәләлиева М. Дәвер сулышы.— Сов. мәктәбе, 1980, № 5, 58—59.
Галиуллин Талгат Набиевич
Н.М. Юсупова
Казан федераль университеты (Россия)
Т.ГАЛИУЛЛИННЫҢ ФӘННИ ХЕЗМӘТЛӘРЕНДӘ ТАТАР ШИГЪРИЯТЕН КОМПЛЕКСЛЫ ӨЙРӘНҮ МӘСЬӘЛӘЛӘРЕ
Аннотация. Статья посвящена изучению жизненной биографии и научно-педагогической деятельности Т.Галиуллина. Научная деятельность ученого рассматривается в ракурсе казанской литературоведческой школы. В статье показано значение его научных трудов для развития татарского литературоведения.
Abstract. The article is devoted to the study of the life biography and scientific and pedagogical activity of T. Galiullin. Scientific activity of the scientist is considered in the foreshortening of the Kazan literary school. The article shows the significance of his scientific works for the development of Tatar literary criticism.
Ключевые слова: Талгат Набиевич Галиуллин, татарское литературоведение, научная деятельность, татарская поэзия.
Keywords: Talgat Nabievich Galiullin, Tatar literary criticism, scientific activity, Tatar poetry.
Тәлгат Нәби улы Галиуллин 75 ел элек – 1938 елның 22 июлендә элек Октябрь (хәзерге Норлат) Кычытканлы авылында дөньяга килә. Күрше Әлмәт авылында унъеллык мәктәпне тәмамлаганнан соң, бер ел Екатеринбург өлкәсендә заводта эшләп, ул Казанга – университетның тарих-филология факультетына әйләнеп кайта. 1961-62 елларда Тәлгат Галиуллин шул ук факультетның татар теле кафедрасында ассистент буларак үзен сынап караганнан соң, 1962-65 елларда Г.Ибраһимов исемендәге Тел, әдәбият һәм тарих институтында кече гыйльми хезмәткәр булып эшли, аспирантура үтә.
1965 елдан язмыш аны Алабуга төбәге белән бәйләп куя: Т. Галиуллин педагогия институтында татар һәм рус әдәбиятларыннан лекцияләр укый, 1967-71 елларда уку-укыту һәм фәнни эшләр буенча проректор, 1971-86 елларда ректор вазифаларын башкара. 1961 елдан ассистент буларак башланган хезмәт юлы доцент баскычлары аша 1983 елда профессор дәрәҗәсенә күтәрә. Язмышның бормалы, сикәлтәле юлларын Үтеп, бай тәҗрибә туплап, 1986 елда ул Казанга кайта. 1986-88 елларда Казан Дәүләт педагогия институтының рус һәм чит ил әдәбияты кафедрасында профессор булып эшли, рус әдәбиятыннан курслар алып бара. Шулай да аны университет диварлары үзенә тарта: 1988 елда Т.Н. Галиуллин Казан Дәүләт университетына эшкә алына. 1989 елда аңа татар филологиясе, тарихы һәм көнчыгыш телләре факультетын оештыру эше йөкләнә. Т. Галиуллин биредә 11 ел декан һәм егерме елга якын татар телен һәм әдәбиятын укыту методикасы кафедрасының мөдире вазифаларын башкара.
Т.Н. Галиуллин фән дөньясына алтмышынчы елларның ахырларында килә. Фәнни эзләнүләрен әдәбиятның катлаулы өлкәсеннән саналган, нечкә әдәби зәвык таләп итҮче шигърият төрендә башлый һәм үзе сайлаган юлына тугрылыклы кала. 1968 елда “Хәзерге татар поэзиясе һәм халык иҗаты” дигән темага кандидатлык, 1981 елда 20-30 нчы еллар татар поэзиясен өйрәнҮгә багышланган докторлык диссертацияләрен яклый.
Т. Галиуллин – XX гасыр шигъриятен бербөтен процесс буларак өйрәнгән, Үз концепциясен булдырган, әдәбият белеме фәне үсешенә зур өлеш керткән, аның киләчәккә үсеш-үзгәреш перспективаларын билгеләгән, шушы өлкәдә эзләнүләрне дәвам итәрлек яшь галимнәр әзерләүне тәэмин иткән галим. Татар шигъри мәктәпләрен барлаган, поэзиянең төрле чорларын өйрәнү объекты итеп алган “Яңа Үрләр яулаганда”, “Еллар юлга чакыра”, “Безнең заман – Үзе җыр”, “Шагыйрьләр һәм шигырьләр”, “Дәвамлылык”, “Гомер учагы”, “Здравствуй, поэзия”, “Дыхание времени” кебек гыйльми монографик хезмәтләре шул хакта сөйли. Асылда милли әдәбият белеменең торышын һәм барыр юлын билгеләгән әлеге хезмәтләрдә татар шигъриятенең бай тарихы колачлап өйрәнелә, эчке кануннары, үсеш баскычлары билгеләнә, Кол Гали, Тукай, М. Җәлил, Һ. Такташ, Х. Туфаннардан алып, Р. Харис, Р. Фәйзуллин, Р. Зәйдулла һ.б. иҗатлары төп өйрәнү объекты итеп алына, шигъри мәктәпләрнең традицияләре өйрәнелә. Шушы еллар аралыгында галим С. Хәким, Г. Афал, Р. Харис, Р. Фәйзуллин кебек шагыйрьләрнеү “Үз” тәнкыйтьчесенә, иҗатларын даими төстә укучыга “тәкъдим итеп” баручыга әверелә.
ГалимнеҢ XXI гасыр башында дөнья күргән хезмәтләре дә шул сукмакны дәвам итә, Үстерә. Вакытлы матбугат битләрендә басылган күпсанлы мәкаләләр белән янәшәдә монографик хезмәтләре дә XX гасыр шигъриятен бербөтен барыш итеп өйрәнү юнәлешендә языла. Шушы аралыкта дөнья күргән җыентык-монографияләренә күз ташлау гына да әлеге фикерне дәлилли. Мәсәлән, “Шигърият баскычлары” (2002) хезмәте шул юнәлештәге фәнни эзләнүләренең бер сөземтәсе буларак дөнья күрә. Татар поэзиясенең иң актуаль мәсьәләләренә игътибар юнәлткән әлеге китапта поэтик мирас белән бәйләнештә бүгенге әдәби процесс нәзари югарылыкта өйрәнелеп, темалар, жанрлар төрлелелеге ачыклана, аерым мәкаләләрдә шигърият белән бәйләнешле нәзари мәсьәләләр кузгатыла.
“Шәхесне гасырлар тудыра” (2003) җыентыгы да XX гасырда яшәп, иҗат эше белән шөгыльләнгән шәхесләр, аларның мирасы турында тагын бер кат уйлану кебек кабул ителә. Әдипләрнең иҗади индивидуальлеген бәяләү белән генә чикләнмичә, Т. Галиуллин үзәккә алынган язучының шәхси тормыш сәхифәләренә туктала, шул рәвешле еллар дәвамында аларның кеше, Иҗатчы буларак формалашуын күзәтә.
Бер төркем мәкаләләрне XX гасырда “ат уйнаткан”, әмма бүген инде иҗатлары әдәби мираска әйләнгән сүз осталарының иҗатын заман югарылыгыннан торып анализ-шәрехләү бер бәйләмгә туплый. Язмалар, эзлекле төстә, төрле иҗади юнәлешләрдә, сәяси дәверләрдә иҗат иткән әдипләрнең мәгънәви җәһәттән бер-берсенә бәйләнгән булуын исбатлый, ягъни фәнни-тәнкыйди эзләнүләрнең нигезенә күчемлелек, дәвамлылык принцибы салына. Галим Г. Тукай, Һ. Такташ, Х. Туфан, Ә. Фәйзи иҗатларына заман нәзари югарылыгыннан бәя бирә, төрле чорларда яшәгән һәм иҗат иткән классик әдипләр иҗатын милли үзенчәлекләргә нигезләнгән эчке уртаклык, иҗади бәйләнеш тоташтыруын, XX йөз башында Тукай күтәргән әдәби һәм иҗтимагый мәсьәләләрнең инкыйлаб белән өзелеп калмавын, ә даими үстерелеп килүен дәлилли.
Шушы ук хезмәттә урын алган “Тынгысыз каләмнең үлемсез шигърияте” мәкаләсе Г. Афзал иҗатын өйрәнү юлында үзгә концепция тәкъдим итә. Т. Галиуллин эстетик, структур анализ алымнарына таянып тикшерү ярдәмендә нәзари фикерләрне гамәли нәтиҗәләр белән бергә үрә. Г. Афзал поэзиясен бербөтен процесс буларак бәяләп, бу чорларның фикри-мәгънәви һәм композицион җәһәттән үзара бәйләнешен, дәвамлылыгын күрсәтә. Бу юнәлештәге эзләнүләр ХХ йөздә иҗат иткән шагыйрьләрнең иҗатына яңача “күз ташларга” мөмкинлек бирә.
“Әдәбият – хәтер хәзинәсе” (2008) китабы нәкъ менә шул юнәлештә – әлеге эзләнүләрне тулыландыру юнәлешендә дөнья күрә. Җыентыкта урын алган язмалар шартлы төстә ике өлешне – поэзия үсешендәге актуаль мәсьәләләрне көн тәртибенә куйган, аны өйрәнү юлларын тәкъдим иткән гамәли-методологик мәкаләләрне һәм эссе характерындагы язмаларны берләштерә. Автор китапның буеннан-буена – ХХ гасырда актив иҗат эше белән шөгыльләнгән әдипләр иҗаты мисалында – Тукай традицияләренеҢ татар әдәбиятында Үстерелә баруын, дәвам итүен исбатлап бара. Шушы юлда галим С. Хәким, Ш. Галиев, С. Сөләйманова, Г. Афзал, Зөлфәт, И. Юзеев, Р. Гаташ һ.б. шигырьләрен заманча шәрехли, идея-эстетик Үзенчәлекләрен структур поэтика алымнарыннан файдаланып барлый, әдипләр иҗатында урын алган уртак концепцияне билгели.
Әлеге җыентык Җәлил иҗатына яңача фәнни интерпретация тәкъдим итә. Җәлил иҗатының беренче чорына караган “Кисәк”, “Боз ага”, “Ана”, “Гөлләрем”, “Сөю җыры”, “Сталинга”, “Без кул күтәрәбез”, “Хат ташучы”, “Алтынчәч” шигъри әсәрләрендәге фикри эчтәлекне, идеологик, архетипик образ-мотивларны ачыклау, образлылык тудыру хасиятләрен, төрле жанрларда эшли алу мөмкинлекләрен барлау, сугыш чорында язылган күпсанлы шигырьләрендә яшә һәм үлем фәлсәфәсенең үсеш-үзгәрешен, шәхес һәм идеология хакыйкатен ачыклау, пейзаж вазифаларын, символик, метафорик образлар, ачкыч сүзләр ярдәмендә үткәрелгән фикер, кичереш үсешен, төп композицион алымнарны барлау-өйрәнү, шигырьләрьгә җентекле анализ аша Җәлил иҗатының үсеш юллары тулы күз алдына бастырыла.
“Шаулый еллар заман җилләрендә” мәкаләсендә ХХ-ХХI гасыр чикләрендәге поэзиягә яңача бәя бирелә. Ул шушы чор шигъриятен өйрәнүнең концепциясен, үзәк юлларын барлый, хезмәттә үзәккә алыначак төп теоретик мәсьәләр – тема-проблема, шигъри әсәрләрнең нигезен тәшкил иткән хис-кичереш үсеше, лирик герой бирелеше, образлар системасы, символ-детальләрнең кулланылыш үзенчәлекләре, жанр һәм жанр төрләре, стиль хакында сүз башлый. Алда өйрәнеләсе мәкаләләрдә автор шушы теоретик фикерләрен әдипләр иҗаты мисалында раслый.
“Шаулый еллар заман җилләрендә”, “Йөзеп бара әдәбият-кораб”, “Лирика – кеше җаны җимеше”, “Бездә ак шигырь бармы?” язмаларында шушы чор поэзиясенә хас һәм теләсә кайсы шагырь иҗатын бәяләүдә нигез хезмәтен үти алырлык берничә нәзари сыйфат, тенденция аерып чыгарыла: лирик герой бирелеше; тематик төрлелек, хис-кичерешне җиткерү үзенчәлеге; проблемаларның, мотивларның төрлелеге; жанр һәм жанр төрләренең сан һәм сыйфат ягыннан төрлелеге; поэтик алымнарның байлыгы. Галим әлеге нәзари фикерләрен шушы чорның күренекле авторлары иҗаты мисалында гамәли төгәлләштерә.
Галимлекнең китап язу, фәнни басмалар чыгару белән генә чикләнмәвен яхшы аңлаган Т. Галиуллин татар фәненең киләчәген кайгыртып, шәкертләр – Үз эшенең дәвамчыларын әзерли. Аның шәкертләре Остазларының ярдәмен тоеп, төрле уку йортларында, фәнни оешмаларда эшлиләр. Холкы-фигыле белән тыныч, ипле, үз тормыш позициясен берәүдән дә яшермәгән, саллы фикерле, стратегик күзаллауга сәләтле, зирәк, олысына-кечесенә хәерхаклы, ярдәмчел мөнәсәбәттә яшәгән галим укучылары өчен дә, хезмәттәшләре өчен дә, татар шагыйрьләре өчен дә якын һәм кадерле.
Талгат галиуллин биография на татарском
Галиуллин Талгат Набиевич (1938)
Известный ученый-литературовед, писатель и публицист Галиуллин Талгат Набиевич родился 20 июля 1938 года в деревне Кичкальная Нурлатского района Республики Татарстан.
В 1961 году после окончания историко-филологического факультета Казанского госуниверситета он был оставлен на факультете ассистентом кафедры татарского языка.
В 1965 году Т. Галиуллин был переведен в Елабужский педагогический институт. С 1971 года в течение 15 лет он является ректором этого института. За годы работы в Елабужском пединституте Т.Галиуллин начинает выступать в печати как литературовед.
Первая его научная статья – “Влияние народного творчества на поэзию Сибгата Хакима” опубликована в 1964 году в журнале “Совет әдәбияты” (ныне «Казан утлары”).
В 1988 году его приглашают возглавить вновь созданный факультет татарской филологии, истории и восточных языков Казанского государственного университета, одновременно он является и заведующим кафедрой методики преподавания татарского языка и литературы.
Кроме научной деятельности Т. Галиуллин много и плодотворно работает как писатель и публицист. Его первая книга литературно-критических статей – “Завоевывая новые высоты” – вышла а Таткнигоиздате в 1972 году. В настоящее время он автор двадцати научно-популярных работ на татарском и русском языках.
Наиболее широкую известность Т. Галиуллин получил после выхода книги “Замана балалары” (“Дети своего времени”, 1991).
В 1997 году за активную литературно-общественную деятельность и роман “Тәүбә” (“Покаяние”) Т. Галиуллину присуждена премия имени Гаяза Исхаки Союза писателей Татарстана.
Т.Н. Галиуллин награжден нагрудными знаками “Почетный работник Высшего образования России” (2002), “Отличник народного просвещения” (2003), орденами “Знак почета” (1980), Дружбы народов и Почетной грамотой Президента РТ (1998), заслуженный деятель науки РТ (1993). Лауреат Международной премии имени Кул Гали (1998). С 1972 года он – член Союза писателей СССР.
Документальная повесть «Замана балалары» («Дети своего времени», 1993).
Сборник рассказов и публиц. статей «Дәгъва» («Претензия», 1995).
В издательстве «Магариф» вышли: автобиографическая повесть и рассказы «Гомер тәлгәшләре» («Гроздья жизни», 1999, 6 п.л.), сборник научно-критических статей «Шигърият баскычлары» («Ступени поэзии», 2002, 12 п.л.). Адресованы старшеклассникам, учителям-филологам, писателям, всем любителям словесности.
Член корр. АН РТ, академик РГАН, «Отличник народного просвещения», награжден орденом «Знак почета», орденом «Дружба», Почетной грамотой Президента РТ, Заслуженный деятель науки РТ, лауреат премий им.Кул Гали, Г.Исхаки.
О нем
Дизайн сайта: Миннекаева Лилия Сагитовна-ведущий библиограф МБУ «ЦБС»
Наполнение: Мухсинова Валентина Але ксандровна- зав. информационно-библиографическим отделом МБУ «ЦБС»
Талгат галиуллин биография на татарском
Этапы карьеры:
1961 — ассистент кафедры татарского языка.
1962–1964 — младший научный сотрудник Института языка, литературы и истории Казанского филиала АН СССР.
1965 — в Елабужском педагогическом институте: старший преподаватель, доцент кафедры русской и зарубежной литературы.
1966–1967 — заместитель декана филологического факультета;
1967–1971 — проректор по учебной и научной работе;
1971–1986 — ректор.
1986–1988 — профессор кафедры русской литературы Казанского педагогического института.
С 1988 г. — в Казанском университете: профессор кафедры татарской литературы;
1989–2008 — заведующий кафедрой татарской литературы и методики преподавания, затем профессор этой кафедры.
1989–2000 — декан факультета татарской филологии, истории и восточных языков.
1991–2015 — заведующий кафедрой методики преподавания татарского языка и литературы Казанского федерального университета.
Создал научную школу по осмыслению татарской поэзии ХХ века как единого литературного процесса. Изучил нравственно-эстетические проблемы современной татарской прозы (повести, автобиографического жанра, исторического романа). Исследовал литературное наследие татарских писателей, живших в Башкортостане.
Награды и звания:
Доктор филологических наук (1981), профессор (1983), член-корреспондент АН РТ (1998), действительный член Российской гуманитарной академии. Заслуженный деятель науки РТ (1993). Старший научный сотрудник Центра изучения традиционной культуры Министерства культуры РТ.
Награжден знаком «Отличник народного просвещения», лауреат премий им. Кул Гали и Г.Исхаки, член редколлегии ряда журналов.
Не место красит человека
В Нурлатском районе есть деревня Кичкальня. В советское время деревня считалась большой, насчитывала 300 дворов, сейчас, правда, поредела, но ненамного. Это родина известного ученого, член-корреспондента АН РТ, заслуженного деятеля науки РТ, заведующего кафедрой методики преподавания татарского языка и литературы КГУ Талгата ГАЛИУЛЛИНА. Будучи крупным специалистом в области теории и истории татарской поэзии и в целом татарской литературы XX века, последние двадцать лет он раскрылся еще и в качестве писателя-прозаика. В этом году его трилогия «Саид Сакманов» выдвинута на Госпремию РТ им. Тукая.
Дед Талгата Галиулла имел прозвище «писарь» за то, что чуть ли не единственным в то время в деревне одинаково хорошо владел и русским, и татарским языками, знал арабскую и латинскую графику. Он придавал большое значение образованию, понимая, что у неграмотного человека нет достойного будущего. Родители Талгата также были убеждены в этом, они воспитали восьмерых детей, из которых все нашли свое достойное место в жизни. Сегодня такие многодетные семьи и в деревнях трудно найти. Из четверых сыновей один стал доктором медицинских наук, известным врачом, второй бизнесменом, третий — агрономом. Сам же Талгат Набиевич, мечтавший уже чуть ли не со школы о карьере писателя или человека, близкого к литературе, пусть не сразу, но исполнил свою мечту. Сегодня в его «копилке» около 20 монографий, три романа, несколько повестей и рассказов, 300 статей по татарской литературе XX века.
Начиналось же все совсем не с творческой стези. Видя, как тяжело отцу, инвалиду войны, обеспечивать детей всем необходимым, Талгат сразу по окончании школы принял решение поработать до поступления в университет. В то время его дядя жил в Краснотурьинске Свердловской области. Талгат уехал к нему, и год работал электролизником в горячем цехе, где плавится алюминий. Но перспектива всю жизнь провести за рабочим станком не прельщала будущего ученого, он продолжал мечтать о литературе. Вернувшись домой, он поговорил с отцом на эту тему. Отца не устраивало такое желание сына, он считал, что нужно найти более реальную профессию, не оторванную так сильно от земли. Помогла мать, она всегда умела находить нужные слова, чтобы уговорить мужа. В 1956 году Т. Галиуллин поступил на татарское отделение историко-филологического факультета Казанского университета. Во время учебы успевал и на кружки ходить, особенно выделяя театральный. До сих пор помнит роль Абдуллы Алиша, которую сыграл с большим удовольствием.
По окончании университета, Т. Галиуллин год работал на кафедре языка, после чего его пригласили в институт языка и истории им. Г. Ибрагимова в качестве младшего научного сотрудника. В эти годы в научных изданиях появляются его первые статьи, посвященные анализу современной татарской поэзии. Вскоре он уезжает по приглашению в Елабугу, в старейшее учебное заведение, когда-то носившее гордое звание Епархиального женского училища, а в советское время ставшее педагогическим институтом. Небольшой древний купеческий городок на Каме, где воздух буквально пропитан историей, где оставили свой след многие известные люди, не мог не привлечь к себе внимание молодого специалиста. Само здание института больше похоже на дворец, чем на учебный корпус. Здесь Т. Галиуллин стал работать на кафедре русской литературы. В Елабуге он прошел все ступени служебной лестницы — от преподавателя, заместителя декана, проректора по научной работе до ректора. В течение пятнадцати лет, с 1971 по 1986 годы, он возглавлял педагогический институт, где в полной мере проявились его организаторские способности. Руководимый им вуз превратился в учебное заведение первой категории с девятью факультетами и новыми учебно-вспомогательными корпусами.
Насыщенная ректорская деятельность не помешала Т. Галиуллину активно заниматься научной работой. Свою докторскую диссертацию, посвященную путям эволюции национальной поэзии 1917 — 1941 годов, ученый защищал в Алма-Ате. Ему пришлось шесть раз съездить в Казахстан. Когда первый раз приехал, сказали, как отрезали, мол, извините, у нас заканчивается срок действия совета, будем собирать новый. Второй раз приехал, говорят: только-только новый совет открыли, неужели первый защитившийся будет татарин, нет, пусть сначала казах защитится. Опять пришлось уехать. Но, в итоге, он в 41 год блестяще защитил диссертацию — и не в обиде на казахов. Может быть, потому, что сам потратил немало времени на поездки в далекие края для защиты диссертации, Т. Галиуллин впоследствии стал организатором и председателем Совета по защите докторских и кандидатских диссертаций по тюркским языкам и литературе. В первое время Совет принимал к рассмотрению диссертации по языкам и литературе всех национальностей РФ. Среди защитившихся — немало представителей Дагестана, Алтая и Хакасии. К председателю Совета в аспирантуру почти каждый год приезжают за консультацией из других регионов страны.
В начале перестройки Т. Галиуллин стал организатором и первым деканом факультета татарской филологии, истории и восточных языков КГУ. Именно тогда открыто заговорили о самосознании, самоопределении народа, о религиозном, национальном, духовном возрождении. В 1990-х годах в республике была принята серия законов о возрождении национальной культуры и языка. Став государственным, татарский язык на законных основаниях вошел в сетку расписания школ. Понятно, что для возрождения утраченных традиций татарский народ остро нуждался тогда в своей национальной интеллигенции, своих поэтах, художниках, артистах. А для этого, прежде всего, необходимо знать свой язык. Чтобы заложить основу решения такой непростой задачи, и были созданы национальные школы, татарские лицеи и гимназии, вузы. И, конечно, авторитет нового факультета в то время был немалый. Существовал внушительный конкурс, однажды даже пришлось 140 человек принимать на первый курс. Впоследствии на базе факультета был открыт Татарский гуманитарный институт и институт востоковедения КГУ. Представление о том, что здесь обучается только сельская молодежь, неверное. В середине 1990-х годов выпускников городских школ среди студентов было даже больше, а сегодня горожан и сельчан обучается примерно поровну.
Можно оформить как вставку
— Сейчас конкурс на факультет татарской филологии не такой большой, как в первые годы его существования, — отмечает Т. Галиуллин, — да и отдельные татарские школы, гимназии, которые бурно открывались в начале 90-х годов, сегодня либо закрылись, либо перешли на английский, турецкий языки обучения. Думаю, что одна из главных причин такой ситуации — качество образования, нехватка квалифицированных педагогических кадров. В 90-е годы во вновь открывающиеся школы и гимназии с национальным уклоном требовались учителя. Для того чтобы утолить кадровый «голод», по всей республике открывались краткосрочные курсы, преподавателей по языку готовили из химиков, математиков, филологов русского языка и литературы. Но это было не совсем верное решение. Можно научить азам языка, но для того, чтобы ребенок стремился знать и любить язык, совершенствовать и развивать его, нужен преподаватель, который сумеет по-настоящему его заинтересовать.
Говорят, что только тогда все у человека получается, если работа приносит ему радость. Когда занимаешься тем, о чем мечтал всегда, как будто крылья вырастают, да и проблемы решаются, если болеешь душой за свое дело. Т. Галиуллин, с детства мечтавший о том, чтобы его деятельность была связана с национальной литературой, сегодня находится в ряду ведущих литературных критиков. Его можно смело назвать первым экспертом и научным интерпретатором творчества многих поэтов второй половины XX века, например, М. Аглямова, Зульфата, Р. Зайдуллы. Именно он выработал сообразную методику изучения творчества Х. Туфана, С. Хакима, А. Файзи, Г. Афзала, Р. Хариса, Р. Файзуллина. Ряд его статей по этой тематике опубликован в научных журналах Турции, Венгрии, Германии.
В свое время, когда в 1986 году Т. Галиуллин вернулся в Казань из Елабуги, он ощутил в себе потребность создавать художественную прозу. Первая его книга, смелая по тем временам, «Замана балалары» — «Дети своего времени» — полупублицистическая, полудокументальная работа о партийно-административной элите и о морально-этическом состоянии коллектива вуза. Гариф Ахунов и Шаукат Галеев, прочитав повесть, заметили, что в ее авторе — талант создания цельных произведений, помогающих ориентироваться в жизни, особенно молодому поколению. Вдохновленный их словами, Талгат Набиевич написал ряд рассказов, а впоследствии создал трилогию «Саид Сакманов».
Многие писатели затрагивают сегодня различные вопросы истории. Это в какой-то степени оправдано, ведь важнейшие моменты истории народа раньше не были освещены ни художественно, ни научно. «Конечно, мы должны о ней писать, но это трамвайная линия в одну сторону. Необходимо «поднимать» современность, — отмечает Т. Галиуллин. — Ведь то, что происходит сейчас, через сто лет тоже будет историей для наших потомков. Я писал в своем романе «Саид Сакманов» о насущном 90-х годов, о мафиозных структурах, об экономической разрухе, о том, что человек раздавлен морально. Либо он встает на путь обмана, убийств и нарушения всех человеческих норм поведения, либо сдается на милость «врагам».
Создание прозы для Т. Галиуллина подобно активному и любимому виду отдыха, а большую часть времени, конечно, у него отнимает научная работа, аспиранты, многочисленные конференции, участие в мероприятиях, посвященных юбилеям тех или иных деятелей татарского народа. В середине 1990-х годов, Т. Галиуллин неоднократно бывал в Германии — в Гиссенском и Берлинском Свободном университетах, где есть отделения татарского языка и литературы, ученый неоднократно выступал с лекциями — как на русском, так и на татарском языках. В эти же годы ученый часто бывал в Турции на конференциях, съезде писателей. Эта активная, насыщенная многочисленными событиями и нагрузками жизнь в 1999 году привела к инсульту. К счастью, все обошлось, и сегодня Т. Галиуллин вновь преисполнен творческих планов, новых замыслов и идей.