Прыметник что это у беларускай мове

Что такое прыметник в белорусском языке

Прыметнік. Функцыянальная характарыстыка прыметніка

Прыметнік — самастойная часціна мовы, якая абазначае якасць, уласцівасць або прыналежнасць прадмета і адказвае на пытанне «які», «якая», «якія», «чый». У беларускай мове прыметнікі змяняюцца па родах, склонах і ліках.

У сказе прыметнік можа быць азначэннем і іменным выказнікам.

Паводле значэння і граматычных уласцівасцей існуе тры разрады прыметнікаў: якасныя, адносныя і прыналежныя.

Якасныя прыметнікіабазначаюць прымету, якую можна мець у большай ці меншай ступені. Адказваюць на пытанне «які», утвараюць ступені параўнання: цікавы, цікавейшы, больш цікавы, менш цікавы, найцікавейшы, самы цікавы, найбольш цікавы; маюць формы ацэнкі: вялікі — велікаваты, вялізны; могуць утвараць антанімічныя пары слоў: харошы — кепскі, дурны — разумны спалучаюцца з прыслоўямі меры і ступені: «вельмі» (і яго сінонімамі «надта», «дужа»), «занадта» (вельмі вялікі, занадта прыгожы, надзвычай разумны), «зусім». З якасных прыметнікаў можна ўтварыць складаны прыметнік шляхам паўтарэння (смачны-смачны, вялікі-вялікі). Аднакарэнны прыметнік з прыстаўкай не- (недурны, непрыгожы).

Якасныя прыметнікі ўтвараюць дзве ступені параўнання: вышэйшую і найвышэйшую. Формы ступеней параўнання бываюць простыя і складаныя.

Адносныя прыметнікі выражаюць адносіны прадмета да іншага прадмета (дзвярны), матерыялу (жалезны), дзеяння (пральны, драбільны), прызначэнняпрадмета (пісьмовы, службовы), часу (студзеньскі), месца (мінскі), адзінківымярэння (пяцігадовы, двухпавярховы, кілаграмовы) і г. д. Адносныя прыметнікі маюць толькі поўную форму, не маюць ступеней параўнання і форм ацэнкі, не спалучаюцца з прыслоўямі меры («вельмі», «занадта» і пад.), не маюць антонімаў.

Прыналежныя прыметнікі абазначаюць прыналежнасць прадмета жывой істоце ці асобе (бацькаў, Міколкаў, сястрын, Любін). Адказваюць на пытанне «чый».

Асноўныя катэгарыяльныя значэнні і лексіка-граматычныя разрады. Якасныя, адносныя і прыналежныя прымет., іх значэнне, грам. формы і ўзаемапранікненні. Поўныя, кароткія і сцягнутыя формы, шляхі іх распазнавання.

Адрозненні ў абазначэнні прыметы і граматычныя асаблівасці прыметнікаў пакладзены ў аснову іх падзелу на лексіка-граматычныя разрады: якасныя, адносныя і прыналежныя.

Якасныя абазначаюць прыметы прадметаў, што могуць праяўляцца ў рознай ступені (кароткі-карацейшы).

Прыметы, названныя якснымі прыметнікамі, успрымаюцца огранамі пачуцця: прыметы па колеры, па фізічных уласцівастях, прасторавыя і часавыя прымеы, знешнія прыметы людзей, якасці іх характару і разумовых здольнасцей. Калі як. прым. Абазначаюць супрацьлеглыя паняцці, яны ўтвараючь сінанімычня пары.

Словаўтваральныя асаблівасці: ад іх утвараюцца прыметнікі, якія абазначаюсь адценні і ступені якасці: малы-малаваты; гэтыя прыметнікі спалучаюцца с прыслоўямі меры і ступені: вельмі малады.

Адносныя прыметнікі абазначаюць прыметы прадметаў праз іх адносіны да іншага прадмета або іншай прыметы: да матэрыялу або рэчыва (сярэбраны паднос); да месца і часу (лясная дарога); да прызначэння (сталовы нож); да колькасці (двайны); да дзеяння (назіральны пункт).

Граматычныя і словаўтваральныя асаблівасці якасных прыметн. адносным не ўласцівы.

Адносн. прым. – гэта вытворныя словы; іх колькасць папаўняецца ў выніку словаўтварэння ад розных часцін мовы: ад назойнікаў (дажджавы); дзеяловаў (лячэбны); прыслоўяў (сённяшні);

Адносн. прым. могуць набываць якасныя значэнні пры пераносным ўжыванні; пры гэтым яны захоўваюць уласцівае ім абазначэнне прыметы праз адносіны да іншых прадметаў (стальное ліццё, стальныя рэйкі).

Прыналежны прыметнікі абазначаюць праметы прадметаў праз іх прыналежнасць пэўнай асобе але жывой істоце. Прынал. прым. абазначаюць прымету не непасрэдна, як якасныя, а праз іх адносіны па прыналежнасці, таму іх часам разглядаюць як асобную групу адносных прыметнікаў. Гэтыя прыметнікі ўтвараюцца ад асноў адушаўлёных назоўнікаў мужчынскага роду з дапамогай суфіксаў — оў – аў – ёў – еў (дзядулеў) і жаночага роду з дапамогай суфіксаў – ін – ын (вавёрчын).

Значэнне прыналежнасці, якое выражаецца прынал. прым., можа быць рознае: прын. прым. абазначаюць індывідуальную прыналежнасць пэўнай асобе (матчыны рукі) або прнылежнасць цэламу класу прадметаў (пчаліны вулей).

Прмытнікі са значэннем групавой прыналежнасці, прыналежнасці цэламу класу прадметаў, могуць набываць значэнні якасных (воўчае логава-воўчы апетыт).

У суч. бел. мове кароткія формы прыметнікаў ужываюцца рэдка. Яны не скланяюцца, але змяняюцца па ліках, а ў адзіночным ліку – па родах. Якасныя прым. звычайна маюць поўную форму, але некаторыя зрэдку ўжываюцца ў кароткай форме. Кар. формы ўтвараюцца пераважна ад прыметнікаў, якія называюць знешнія прыметы і якасці асобы, фізічныя ўласцівсці (багат, ясен).

Прыналежныя прым. маюць кароткую форму толькі ў наз. склоне адз. і мн. ліку (братаў аловак).

Адносныя прым. ужываюцца толькі ў поўнай форме.

Што такое назоўнік, прыметнік, дзеяслоў, прыслоўе

Пры зносінах мы выкарыстоўваем розныя словы, будуем разнастайныя прапановы і словазлучэнні. І наўрад ці хто-небудзь задумваецца аб тым, якія менавіта часткі прамовы ён выкарыстоўвае ў сваіх размовах. Пры вымаўленні таго або іншага слова не кожнаму прыйдзе ў галаву аналізаваць, што гэта: назоўнік, прыметнік, дзеяслоў або якая-небудзь яго форма.

Іншая справа, калі трэба разабраць сказ пісьмова на школьных занятках. Тут і словы размяркоўваюцца па розных катэгорыях.

Што такое часціны мовы?

Усё ў свеце дзеліцца на розныя катэгорыі. Так ужо мы, людзі, прывыклі раскладваць усё «па палічках», каб не было і намёку на хаос. Тое ж самае мы зрабілі з навукай. Мы падзяляем розныя прадметы і з’явы на тыпы, віды, падтыпы і гэтак далей. Вядома, гэта вельмі зручна, калі ўсё сістэматызавана.

Такі падыход тычыцца і частак прамовы. Бо што яны ўяўляюць сабой? Гэта словы, якія падзеленыя на розныя катэгорыі па агульных прыкметах, марфалагічных і синтаксическим. Такім чынам, яны ўяўляюць сабой часткі прамовы (напрыклад, назоўнік, прыметнік, дзеяслоў і так далей). Кожная з іх мае свае асаблівасці і адыгрывае пэўную ролю ў прапановах.

Часціны мовы ў рускай мове

Усяго частак прамовы дзесяць. Іх таксама можна падзяліць па катэгорыях. У першую ўваходзяць: імя назоўнік (мама, падарунак, сонца), імя прыметнік (мамчына, падарункавы, сонечны), імя лічэбнік (адна, другой, трое) і займеннік (яна, я, мы, сябе). Яны абазначаюць прадмет і яго прыкметы.

Наступная катэгорыя ўключае дзеяслоў і прыслоўе. Яна вызначае дзеянні, уласцівасці, прыкмета дзеяння.

Ёсць часціны мовы, якія называюцца службовымі (часціца, прыназоўнік, саюз). Яны злучаюць словы і часткі прапановы. Часціца надае сэнсавую і эмацыйную нагрузку.

Як мы бачым, часціны мовы (назоўнік, прыметнік, дзеяслоў і г. д.) маюць свае пэўныя характарыстыкі і выконваюць пэўныя ролі ў структуры прапаноў.

назоўнік

Што гэта за частка прамовы? Яна прызначана для абазначэння прадмета. Адказвае на пытанні «хто» або «што». Напрыклад: тата, котка, тэлевізар, кветкі. Таксама яна адказвае і на іншыя пытанні, у залежнасці ад скланення па падежам і лікаў. Напрыклад, «кім», «чым» – чалавекам, дрэвам.

Нервовая сістэма чалавека выступае своеасаблівым каардынатарам у нашым арганізме. Яна перадае каманды ад мозгу мускулатуры, органаў, тканін і апрацоўвае сігналы, якія ідуць ад іх. У якасці своеасаблівага носьбіта дадзеных выкарыстоўваецца нервовы імп.

Пры выбары сваёй будучай прафесіі не варта абапірацца на чые-то рэкамендацыі і парады, тым больш не трэба падпарадкоўвацца сваім бацькам, якія даволі часта вырашаюць без вас самастойна, куды паступіць пасля 11 класа. Варта задумацца, наколькі паспяхо.

Крывяносная сістэма жывёл прайшла доўгі шлях фарміравання ў ходзе эвалюцыйнага развіцця свету. Яна ўтварылася на месцы рудыментарных частак першаснай паражніны цела, якая ў вышэйшых жывёл была выцесненая целломом, або другаснай паражніной цела. У пра.

Назоўнікі бываюць розных родаў (жаночы: сіла, воля; мужчынскі: баран, лес; сярэдні: ручнік, акно; агульны: плакса, лекар).

Адрозніваюцца па чыслах (бываюць адзінага і множнага: кніга – кнігі, воблака – аблокі, казёл – казлы, крэсла – крэслы, дрэва – дрэвы).

Дзеляцца на агульныя (бялку) і неадушаўлёныя (камень). Пры гэтым бывае вельмі цяжка вызначыць, да якога менавіта выгляду ставіцца назоўнік. Дзеяслоў, прыметнік і іншыя часткі гаворкі не дзеляцца на такія віды. Каб не памыліцца з тым, одушевленный прадмет або няма, трэба вывучыць некаторыя правілы.

Што такое імя прыметнік?

Прыгожы, добры, выдатны, ясны – усё гэта прыкметы якога-небудзь прадмета. Гэтыя словы – імёны прыметнікі. Яны адказваюць на пытанне «які».

Бываюць яны якасныя (паказваюць безотносительные ўласцівасці прадмета, якія могуць быць рознай інтэнсіўнасці, быць у кароткай форме і адрознівацца рознымі ступенямі параўнання: белы – бел – бялей), адносныя (ставяцца да чаго-небудзь: жалезны, цагляны, дзвярны, аконны) і прыналежныя (паказваюць прыналежнасць: сестрин, татаў, бабулін).

Мы вывучылі, што ўяўляюць сабой назоўнік, прыметнік. Дзеяслоў – наступная частка прамовы, якая будзе разгледжана ў гэтым артыкуле.

Што такое дзеяслоў?

Формы дзеяслова

Дзеепрыметнік, дзеепрыслоўе многія ўспрымаюць як асобныя часціны мовы. Але на самай справе яны ўсяго толькі з’яўляюцца формамі дзеяслова. Дзеепрыметнік абазначае дзеянне (стан) змяняецца ў часе прыкметы прадмета. Напрыклад: хто чытае, дзед. Дзеепрыслоўе – дзеянне ў якасці прыкметы іншага дзеяння. Напрыклад: сказаў, гледзячы ўслед; зрабіў, азіраючыся назад.

Па-іншаму ідзе справу з інфінітывам. Яго, як правіла, успрымаюць як формудзеяслова. І правільна робяць. Ён не мае прыкмет асобы, часу, колькасці, закладу, а таксама ладу і роду. Напрыклад: думаць, чытаць, пісаць, бегчы, пачаць.

Камунію ж мае гэтыя прыкметы. Яно па характарыстыках падобна на прыметнік, дзеяслоў. Прыметнік, назоўнік прапанову будуюць з дапамогай прадметаў і іх прымет. Камунію ж абазначае дзеянне (стан) у якасці прыкметы прадмета, здольнага змяняцца ў часе. Такой характарыстыкай яно і адрозніваецца ад імя прыметніка, з якім яго таксама часам блытаюць.

Што такое прыслоўе?

На розныя віды дзеляцца многія часткі прамовы. Напрыклад, назоўнік, прыметнік, дзеяслоў. Прыслоўе жа дзеліцца на разрады. Усяго іх шэсць.

Заключэнне

У дадзеным артыкуле мы разгледзелі некаторыя часціны мовы: назоўнік, прыметнік, дзеяслоў і прыслоўе. Кожная з іх мае свае асаблівасці і ўплывае на пабудова прапаноў, таму яны так важныя і патрэбныя. Нездарма яны называюцца часткамі прамовы. Гэта кампаненты прапановы, без якіх яго няма.

З пляцоўкі Вікіпедыя

Прыметнік [1] — самастойная часціна мовы, якая абазначае якасць, уласцівасць або прыналежнасць прадмета і адказвае на пытанне «які», «якая», «якія», «чый». У беларускай мове прыметнікі змяняюцца па родах, склонах і ліках.

У сказе прыметнік можа быць азначэннем і іменным выказнікам.

Разрады прыметнікаў

Паводле значэння і граматычных уласцівасцей існуе тры разрады прыметнікаў: якасныя, адносныя і прыналежныя.

Якасныя прыметнікі

Абазначаюць прымету, якую можна мець у большай ці меншай ступені. Адказваюць на пытанне «які».

Як правіла, якасныя прыметнікі маюць наступныя ўласцівасці:

Некаторыя якасныя прыметнікі не задавальняюць усім вышэйпрыведзеным прыметам. Напрыклад, прыметнікі босы, барадаты, вусаты не маюць ступеней параўнання, а прыметнікі крохкі, ліпкі не маюць ацэначных форм.

У якасных прыметнікаў можа быць дзве формы: поўная (дужы, вясёлы, ра́ды, лю́бы) і кароткая (дуж, весел, рад, люб). Поўная форма змяняецца па ліках, родах і склонах. У сказе кароткая форма якасных прыметнікаў ужываецца як выказнік. Поўная ж бывае як азначэннем, так і выказнікам. Некаторыя якасныя прыметнікі ў сучаснай мове ўжываюцца толькі ў поўнай форме (напрыклад, моцны, хоць у старабеларускіх тэкстах сустракаецца форма моцан). Іншыя, наадварот, часцей ужываюцца ў кароткай форме (рад, здацен, павінен, патрэбен, удзячан).

Ступені параўнання ў сучаснай беларускай мове

Якасныя прыметнікі ўтвараюць дзве ступені параўнання: вышэйшую і найвышэйшую. Формы ступеней параўнання бываюць простыя і складаныя.

У выпадку, калі ступень параўнання выражаецца не адным словам, а некалькімі (больш разумны, самы прыгожы), кажуць аб складанай ці аналітычнай форме. Калі ступень параўнання выражаецца адным словам, форма называецца простаю, ці сінтэтычнаю.

Прыметнікі, якія не адносяцца да якасных, не маюць ні вышэйшае, ні найвышэйшае ступені.

Адносныя прыметнікі

Адносныя прыметнікі выражаюць адносіны прадмета да іншага прадмета (дзвярны), матерыялу (жалезны), дзеяння (пральны, драбільны), прызначэння прадмета (пісьмовы, службовы), часу (студзеньскі), месца (мінскі), адзінкі вымярэння (пяцігадовы, двухпавярховы, кілаграмовы) і г. д.

Адносныя прыметнікі маюць толькі поўную форму, не маюць ступеней параўнання і форм ацэнкі, не спалучаюцца з прыслоўямі меры («вельмі», «занадта» і пад.), не маюць антонімаў.

Прыналежныя прыметнікі

Прыналежныя прыметнікі абазначаюць прыналежнасць прадмета жывой істоце ці асобе (бацькаў, Міколкаў, сястрын, Любін). Адказваюць на пытанне «чый».

Прыналежныя прыметнікі ўтвараюцца:

Ужываюцца пераважна ў кароткай форме, не маюць ступеней параўнання і не спалучаюцца з прыслоўямі меры («вельмі», «зусім», «занадта» і пад.), не маюць антонімаў.

Агульныя звесткі

Межы лексіка-граматычных разрадаў прыметнікаў рухомыя. Так, прыналежныя і адносныя прыметнікі могуць набываць значэнне якасных: сабачы хвост (прыналежны), сабачая стая (адносны), сабачае жыццё (якасны).

Зноскі

Літаратура

Назоўнік • Прыметнік • Лічэбнік • Займеннік • Дзеяслоў (дзеепрыметнік • дзеепрыслоўе • канверб) • Прыслоўе • Прэдыкатывы (катэгорыя стану) • Дапаможны дзеяслоў (звязка) • Дэтэрмінатар (артыкль • указальны прыметнік • прыналежны прыметнік) • Прылог (прыназоўнік • паслялог • circumposition) • Злучнік • Часціца • Выклічнік

Урок белорусского языка по теме «Прыметнiк»

ДЗЯРЖАЎНАЯ ЎСТАНОВА АДУКАЦЫІ
«ШЧАРЧОЎСКІ ВУЧЭБНА-ПЕДАГАГІЧНЫ КОМПЛЕКС
ДЗІЦЯЧЫ САД – СЯРЭДНЯЯ ШКОЛА»

Казлова Святлана Іосiфаўна, настаўнiк пачатковых класаў першай катэгорыi

2016/2017 навучальны год

навучальныя : паказаць ролю і значэнне прыметніка як часціны мовы, вучыць адрозніваць прыметнік ад іншых часцін мовы;

развiваючыя : садзейнічаць развіццю маўлення вучняў, пашырэнню іх слоўніка

выхаваўчыя: ствараць умовы для фарміравання павагі да роднай мовы, цікавасці да яе вывучэння.

I. Арганізацыйны мом ант

Ц ѐ плае сонейка вочы адкрыла,

Дарослым і дзецям цяпло падарыла.

Давайце ж не будзем мы ўсе сумаваць:

Прыйшоў час адкрыццяў – пара працаваць!

— Сенняшні ỷрок не зу c ім звычайны. Звярніце ỷвагу, у вас на партах ляжаць газеты. Як вы думаеце, для чаго яны спатрэбяцца?

— Сёння мы з вамі самі паспрабуем стварыць газету. Паглядзіце з чаго складаецца газета?

Прымета, прыметны, прымеціць, прыметнік.

— Што агульнага ў гэтых словах?

Прымета – адметная рыса, па якой можна пазнаць каго-небудзь, што- небудзь.

— Як вы думаеце, што можа азначаць слова прыметнік?

Прыметнік абазначае якасць, уласцівасць прадмета.

Запішам назву нашай газеты – «Прыметнік». Што можа быць у газеце з такой назвай?

III. Паведамленне тэмы і мэт урока

IV. Паўтарэнне. Рубрыка «Вядомыя рэчы»

Выканайце заданні на картках

Выдзеліце канчаткі назоўнiкаў. Абазначце над назоўнiкамi iх род.

І вядуць, вядуць сцяжынкi

Нас па цераме лясным.

То гамонім з арабiнкай,

то з асiнкаю шумiм,

то цiкуем за ваверкай,

то ля дзятла пастаiм.

-А цяпер папрацуем над рубрыкай нашай газеты «Вядомыя рэчы»

Давайце ўспомнiм з якой часцiнай мовы мы пазнаемiлiся на прошлых уроках?

Што мы ведаем пра назоўнiк?

адказвае на пытаннi хто? што?

мае род: мужчынскi, жаночы цi нiякi

змяняецца па лiках

у сказе дзейнiк цi даданы член сказа

V. Актуалiзацыя ведаў i работа над новым матэрыялам. Рубрыка. «Навiны».

Пераходзiм да рубрыкi «Навiны». Рэпартаж вядзе спадарыня Граматыка. Яна прапануе ўважлiва паглядзець на выдзеленыя словы практ. 53 на стар. 30 падручнiка. Якiя пытаннi да iх можна паставiць? Што яны абазначаюць?

Чытанне правіла на стар. 30.

Якi вывад мы зможам зрабiць?

абазначае прымету прадмета

адказвае на пытаннi якi? якая? якое? якiя?

у сказе даданы член сказа

1. Работа ў парах па картках

— А зараз падбяром да кожнага прыметніка назоўнік.

VI. Работа з падручнiкам. Рубрыка «Выпрабаваннi»

1. Практыкаванне 54 – вусна,

3. Выкананне практ. 57 на стар. 31 у сшытку i на лiсточку для газеты;

1. Ручай вузкi, а рака_________.

2. Перац горкi, а цукерка ______.

3. Лета гарачае, а зiма_________.

4. Снег белы, а вугаль _________.

— Мы добра працавалi, трэба адпачыць.

Туп-туп iшлi мядзведзi,

А лiса плыла, як лебедзь.

Беглi хуценька ўпрыскоках.

А нязграбныя ваўкi

Паварочвалiся ў бакi.

1-я пара. «Рэпартаж». «Дапамажы птушкам»

Скласцi апавяданне па малюнку «Дапамажы птушкам»

2-я пара. «Крыжаванка»

Словы для даведак: добры, родная, прыгожая, урадлiвая, надзейны, рыжая, мужны, дружны.

3-я пара. «Вiншаваннi»

Напiсаць лясным жыхарам вiншаванне з надыходам вясны. Упрыгожыць малюнкам.

Да каго звяртаецеся?

Ад каго вiншаванне?

4-я пара. «Лiст ад сяброў з Расii»

Перакласцi тэкст на беларускую мову.

Весна – очень красивая пора года. В это время природа просыпается и оживает после зимнего сна, расцветают первые весенние цветы.

5-я пара. Рэпартаж «Лясная алiмпiяда»

Сення ў лесе алiмпiяда па беларускай мове. Давайце дапаможам звярам.

Гасцiнны ветлы дом.

Іду жытнёвай сцежкаю –

Мне звоняць жаўрукi,

Ты працаю славутая,

IX. Прэзентацыя работы пар.

— А зараз паслухаем, якiя работы атрымалiся ў кожнай пары.

X. Падвядзенне вынікаў урока.

Паглядзiце, цi атрымалася ў нас газета? Што новага даведалiся?

XI. Дамашняе заданне.

— Давайце ўпрыгожым наш класс цудоўнай вясенняй кветкавай палянай. Прымацуйце да ручак цi алоўкаў кветачкi. Калi ўсе было зразумела на ўроку – жоўтую, кали нешта не атрымалася – блакiтную, калi патрэбна дапамога па тэме ўрока – чырвоную.

адказвае на пытаннi хто? што?

мае род: мужчынскi, жаночы цi нiякi

змяняецца па лiках

у сказе дзейнiк цi даданы член сказа

абазначае прымету прадмета

адказвае на пытаннi якi? якая? якое? якiя?

у сказе даданы член сказа

1. Ручай вузкi, а рака_________.

2. Перац горкi, а цукерка ______.

3. Лета гарачае, а зiма_________.

4. Снег белы, а вугаль _________.

Да каго звяртаецеся?

Ад каго вiншаванне?

4-я пара. «Лiст ад сяброў з Расii»

Перакласцi тэкст на беларускую мову.

Словы для даведак: добры, родная, прыгожая, урадлiвая, надзейны, рыжая, мужны, дружны.

Словы для даведак: добры, родная, прыгожая, урадлiвая, надзейны, рыжая, мужны, дружны.

Номер материала: ДБ-1088161

Не нашли то что искали?

Вам будут интересны эти курсы:

Оставьте свой комментарий

Итальянский учитель дал детям задание на лето и прославился

Время чтения: 4 минуты

Принят закон о зачислении в одну школу братьев и сестер независимо от их прописки

Время чтения: 1 минута

Выплаты и льготы для студентов в 2021 году

Время чтения: 14 минут

Более 347 тысяч человек принимают участие в ЕГЭ по обществознанию

Время чтения: 1 минута

Иностранным студентам упростят пребывание в России

Время чтения: 1 минута

Утверждён порядок проведения Всероссийского конкурса «Учитель года России» в 2021 году

Время чтения: 3 минуты

Подарочные сертификаты

Ответственность за разрешение любых спорных моментов, касающихся самих материалов и их содержания, берут на себя пользователи, разместившие материал на сайте. Однако администрация сайта готова оказать всяческую поддержку в решении любых вопросов, связанных с работой и содержанием сайта. Если Вы заметили, что на данном сайте незаконно используются материалы, сообщите об этом администрации сайта через форму обратной связи.

Все материалы, размещенные на сайте, созданы авторами сайта либо размещены пользователями сайта и представлены на сайте исключительно для ознакомления. Авторские права на материалы принадлежат их законным авторам. Частичное или полное копирование материалов сайта без письменного разрешения администрации сайта запрещено! Мнение администрации может не совпадать с точкой зрения авторов.

Прыналежныя прыметнiкi ў беларускай мове

Важны элемэнт традыцыйнага беларускага маўленьня – прыналежныя прыметнiкi: яны заўжды дарэчы, як трэба выразiць прыналежнасьць. Калi прыналежны прыметнiк паходзiць ад назоўнiка мужчынскага роду, у яго адна будова, калi ад назоўнiка жаночага роду – другая. Бацькаў, прыяцелеў, сваякоў, старшынёў – суфiксы -аў, -еў, -оў, -ёў паказваюць тут на прыналежнасьць некага цi нечага асобе мужчынскага полу. Іншыя сродкi пры ўтварэньнi прыметнiкаў ад назоўнiкаў жаночага роду – суфiксы -iн, -ын: мамiн, сястрын, даччын.

Каб не памылiцца, утвараючы лiтаратурную форму прыналежнага прыметнiка ад назоўнiка жаночага роду, трэба памятаць пра чаргаваньнi гукаў: [к] – [ч], [г] – [ж] i [х] – [ш]. Ад слова матка маем прыметнiк матчын (матчына мова), ад цётка – цётчын (цётчына апека), ад ластаўка – ластаўчын (ластаўчына гняздо), ад iменнай формы Аленка – Аленчын (Аленчыны кнiжкi). Вядомую п’есу Мiхаiла Булгакава называем па-беларуску “Зойчына кватэра”.

Гук [г] назоўнiка пры зьмененых фанэтычных умовах рэалiзуецца ў гуку [ж] вытворнага прыметнiка: напрыклад, нябога – нябожын (нябожын твар), валацуга – валацужын (валацужына доля), туляга – туляжын (туляжын набытак). Заканамерныя прыналежныя формы ад iмёнаў Вольга, Інга, Ядзьвiга – Вольжын, Інжын, Ядзьвiжын.

Нарэшце, трэцi варыянт чаргаваньня – [х] – [ш]: краўчыха – краўчышын (краўчышын матэрыял), майстрыха – майстрышын (майстрышына ўмельства), зайчыха – зайчышын (зайчышыны дзецi). Зь беларускiх прыналежных прыметнiкаў ад iмёнаў i прозьвiшчаў адразу вiдаць, пра асобу якога полу iдзе гаворка: Алесеў (ад Алесь), Алесiн (ад Алеся), Бабохаў i Бабошын (ад Бабоха), Вiлюгаў i Вiлюжын (ад Вiлюга), Лойкаў i Лойчын (ад Лойка).

І яшчэ адна важная асаблiвасьць, на якую нельга не зьвярнуць увагi. Ува ўсiх ускосных склонах прыналежныя прыметнiкi маюць у нас прыметнiкавыя канчаткi. Што гэта значыць? Возьмем, напрыклад, словазлучэньне бацькаў клопат. Гаворым па-беларуску: чакаць бацькавага клопату, дзякуючы бацькаваму клопату. У расiйскай мове прыналежныя прыметнiкi ўжываюцца ў формах роднага й давальнага склонаў з назоўнiкавымi канчаткамi (прометеева огня, прометееву огню) – часам, на жаль, такое формаўжываньне ў нас пераймаюць. Каб не было памылкi, заўжды зьмяняйма прыналежныя прыметнiкi паводле прыметнiкавай мадэлi:

Брылёвага зборнiка, Карлавага ўнiвэрсытэту, прамэтэевага агню;
Брылёваму зборнiку, Карлаваму ўнiвэрсытэту, прамэтэеваму агню.

Источник